کارت شبکه
زمان تخمینی مطالعه: 17 دقیقه
کارت شبکه NIC سرنام (Network Interface Card) یک قطعه سختافزاری است که به کامپیوتر یا سایر دستگاهها امکان اتصال به شبکه را میدهد. کارت شبکه وظیفه تبدیل سیگنالهای دیجیتالی دستگاه به سیگنالهای فیزیکی قابل انتقال در شبکه و برعکس را دارد. کارتهای شبکه معمولا مجهز به یک پورت شبکه هستند که اتصال سیستم به سوییچ، روتر، مودم یا هر دستگاه دیگری را از طریق کابل شبکه امکانپذیر میکنند. این پورت معمولا یک پورت اترنت است که برای اتصال به شبکههای لایه اترنت استفاده میشود، البته لازم به توضیح است که کارتهای شبکه فیبر نوری نیز وجود دارند که کاربردهای خاصی دارند.
وظیفه کارت شبکه تولید و دریافت بستههای داده در شبکه است. زمانی که دستگاه، بستههای دادهای را ارسال میکند، آنها را بستهبندی کرده و از طریق کابل شبکه به سوییچ یا روتر میفرستد. همچنین، کارت شبکه مسئول دریافت بستههای داده از شبکه و از کپسوله خارج کردن بستهها و ارسال آنها برای دستگاه مربوطه است.
NIC معمولا در قالب یک کارت الکترونیکی در سیستمی نصب میشود یا به شکل یک تراشه سختافزاری روی مادربورد سیستمها قرار میگیرد. امروزه، کامپیوترها، لپتاپها، سرورها و دستگاههای موبایل دارای کارت شبکههای یکپارچه (Integrated NICs) هستند که به طور مستقیم به مادربورد دستگاه متصل میشوند.
کارت شبکه چه کاربردی دارد؟
کارت شبکه کاربردهای متنوعی در شبکههای کامپیوتری دارد. اولین مورد اتصال به شبکه است. NIC به کامپیوترها، سرورها و سایر دستگاهها امکان اتصال به شبکه را میدهد. با استفاده از NIC، دستگاه قادر به ارسال و دریافت اطلاعات در شبکه میشود و به منابع و سرویسهای شبکه دسترسی دارد. دومین مورد ارتباط با شبکههای محلی است. با استفاده از کارت شبکه، دستگاهها قابلیت ارتباط با شبکههای محلی (LAN) را پیدا میکنند. این ارتباط به کاربران اجازه میدهد تا فایلها را به اشتراک بگذارند، دستگاهها را به اینترنت متصل کنند و از خدمات متنوع شبکه استفاده کنند.
کاربرد مهم بعدی دیگر، اتصال به شبکههای بیسیم است. برخی از کارتهای شبکه توانایی پشتیبانی از استانداردهای ارتباطی بیسیم مانند Wi-Fi هستند. این کارتها به کاربران امکان اتصال به شبکههای بیسیم را میدهند و از طریق اینترنت یا شبکههای محلی بیسیم ارتباط را برقرار کنند. همچنین، برخی از کارتهای شبکه دارای چند پورت شبکه هستند که به کاربران اجازه میدهد تا به طور همزمان به چندین شبکه متصل شوند.
مولفه های NIC
شامل چند مولفه کلیدی است که همگی در تعامل با یکدیگر کار میکنند تا کارت شبکه بتواند وظایف خود را به درستی انجام دهد. این مولفهها به شرح زیر هستند:
کنترلر شبکه (Network Controller): کنترلر شبکه مسئول مدیریت و کنترل عملکرد کارت شبکه است. این بخش شامل تراشهها و مدارهای الکترونیکی است که عملیات ارتباطی و پردازش دادهها را بر روی کارت شبکه انجام میدهند.
پورت شبکه (Network Port): پورت شبکه به منظور اتصال کابل شبکه به کارت مورد استفاده قرار میگیرد. این پورت میتواند نوعی کانکتور فیبر نوری (مانند LC یا SC)، کانکتور RJ-45 (برای کابلهای اترنت) یا سایر نوعهای کانکتورها باشد. پورت شبکه بر روی پنل پشتی کامپیوتر یا بر روی کارت شبکه به صورت یک درگاه فیزیکی قابل رویت است.
پردازنده (Processor): برخی از کارتهای شبکه، به ویژه کارتهای پیشرفته، دارای پردازنده هستند. این پردازنده برای انجام عملیات پیچیدهتر مانند رمزگشایی، فشردهسازی، پردازش بستههای شبکه و کنترل ترافیک استفاده میشود.
حافظه: برای برخی از عملیات، کارتهای شبکه نیاز به حافظه دارند. حافظه موقت (Buffer) برای ذخیره و مدیریت بستههای داده در حین ارسال و دریافت استفاده میشود. همچنین، برخی کارتهای شبکه دارای حافظه دائمی (مانند حافظه فلش) هستند که برای ذخیره پروفایلها، فایلهای پیکربندی و نرمافزارهای درایور استفاده میشود.
درایور (Driver): درایور نرمافزاری است که بر روی سیستم عامل نصب میشود و کارت شبکه را تشخیص داده و کنترل میکند. درایور به کارت شبکه کمک میکند تا با سیستم عامل و سایر برنامهها ارتباط برقرار کند. بدون درایور مناسب، کارت شبکه نمیتواند به درستی کار کند.
آنتن (Antenna) در صورت استفاده از فناوریهای بیسیم، NIC ممکن است دارای آنتن باشد که برای ارتباط بیسیم با شبکهها استفاده میشود. همچنین، برخی از کارتهای شبکه مجهز به آنتنهای بیسیم خارجی هستند تا دامنه برد کارت شبکه را افزایش دهند.
پورتهای خارجی (External Ports): برخی از مدلها به پورتهای خارجی اضافی مانند پورتهای USB یا Thunderbolt برای اتصال دستگاههای دیگر به NIC مجهز شدهاند. این پورتها میتوانند برای ارتباط با دستگاههای جانبی مورد استفاده قرار بگیرند مانند دوربینها، پرینترها و دستگاههای ذخیرهسازی.
قابلیتهای بیسیم (Wireless Capabilities): امروزه بیشتر کارتهای شبکه دارای قابلیتهای بیسیم هستند و میتوانند با استفاده از فناوریهایی مانند Wi-Fi یا Bluetooth، ارتباط بیسیم با شبکهها و دستگاههای دیگر را برقرار کنند. در این حالت، کارت شبکه قادر است سیگنالهای بیسیم را دریافت کند.
قابلیتهای پیشرفته: کارتهای شبکه رده بالا و به ویژه آنهایی که در سرورها قرار میگیرند قابلیتهای ویژهای که به آنها امکان تعامل با شبکهها پر سرعت 10، 25، 40 گیگابیت بر ثانیه را فراهم میکند و توانایی بالایی در رمزگذاری و رمزگشایی بستهها و برقراری ارتباطات امن و محرمانه دارند.
براکت: امروزه دو نوع براکت اصلی در بازار به شکل full-height با 12 سانتیمتر طول و low-profile با 8 سانتیمتر طول وجود دارد که امکان ثابت شدن کارت شبکه در اسلات کامپیوتر و سرور را امکانپذیر میکند.
چراغهای الییدی: این چراغها وضعیت کارت شبکه را نشان میدهند و به کاربر اعلام میداند که کارت شبکه در حال انتقال دادهها است یا خیر.
توجه داشته باشید که موارد یاد شده مولفههای اصلی کارت شبکه هستند و برخی از کارتهای شبکه ممکن است قابلیتها و مولفههای دیگری داشته باشند، اما مولفههای مذکور در همه کارتهای شبکه قرار دارد.
انواع کارت شبکه چیست؟
کارتهای شبکه در انواع و مدلهای مختلفی وجود دارند. به طور کلی، کارتهای شبکه به مدلهای زیر تقسیم میشوند:
Ethernet: این نوع برای اتصال به شبکههای اترنت استفاده میشود. آنها معمولا پورتهای RJ-45 برای اتصال به کابلهای اترنت دارند و سرعت انتقال دادههای آنها معمولا در بازهها چند مگابیت بر ثانیه تا چند گیگابیت بر ثانیه است.
بیسیم (Wireless Network Card): این نوع قابلیت اتصال به شبکههای بیسیم را دارد. آنها معمولا با استفاده از فناوریهایی مانند وایفای ارتباط بیسیم را برقرار میکنند. کارتهای شبکه بیسیم معمولا دارای آنتنهای داخلی یا خارجی هستند که برای دریافت و ارسال سیگنالهای بیسیم استفاده میشوند.
فیبر نوری: این نوع برای اتصال به شبکههای فیبر نوری استفاده میشود. آنها دارای پورتهای فیبر نوری هستند که امکان انتقال سریع و بالا را فراهم میکنند. کارتهای شبکه فیبر نوری معمولا در شبکههایی که نیاز به پهنای باند و فاصله طولانی دارند، استفاده میشوند.
همچنین، ذکر این نکته ضروری است که کارتهای شبکه بر مبنای سرعتهای انتقال نیز به گروههای مختلفی تقسیم میشوند. به طور مثال، کارتهای 10 و 100 نگابیت بر ثانیه برای شبکههای محلی کوچک و مصارف خانگی مناسب هستند، در حالی که کارتهای شبکه چند گیگابیتی برای کاربردهای حرفهای و سازمانی مناسب هستند.
کارت شبکه سرور چیست؟
کارت شبکه سرور یک نوع ویژه از کارت شبکه است که به طور اختصاصی برای استفاده در سرورها و محیطهای سروری طراحی شده است. این کارتها معمولا دارای قابلیتها و ویژگیهایی هستند که عملکرد و امنیت سرور را بهبود میبخشند و به مدیران شبکه امکان مدیریت بهتر و کنترل دقیقتر را میدهند. کارتهای شبکه سرور یکسری ویژگیهای خاص دارند. اولین مورد پشتیبانی از پهنای باند بالا است. کارت شبکه سرورها معمولا قابلیت پشتیبانی از پهنای باند بالا را دارند. به بیان دقیقتر، آنها قادر به انتقال دادهها با سرعت بالا و در دامنههای باند عریض (مانند 10 گیگابیت بر ثانیه یا 40 گیگابیت بر ثانیه) هستند. این ویژگی اهمیت بالایی برای سرورهایی دارد که نیاز به پهنای باند بالا و انتقال دادههای سنگین دارند مانند سرورهای فایل، سرورهای پایگاه داده، و سرورهای مجازیسازی.
مورد بعدی پشتیبانی از تکنولوژیهای پیشرفته شبکه است. کارتهای شبکه سرور معمولا از تکنولوژیهای شبکه پیشرفته مانند VLAN سرنام (Virtual Local Area Network)، QoS سرنام (Quality of Service) و Jumbo Frames پشتیبانی میکنند. این قابلیتها به مدیران شبکه امکان میدهند تا شبکه را به شکل دقیقتری مدیریت کنند، ترافیک را جدا کنند، اولویتبندی کنند و عملکرد و بهرهوری سرور را بهبود بخشند. کارتهای شبکه سرور از تکنولوژیهای امنیتی سطح بالایی پشتیبانی میکنند که از آن جمله باید به IPsec سرنام (Internet Protocol Security) و SSL/TLS سرنام (Secure Sockets Layer/Transport Layer Security) اشاره کرد. این ویژگیها به مدیران شبکه امکان برقراری ارتباط امن و رمزگذاری دادهها را میدهد تا مطمئن شوند سرور آنها در امنیت بالا اطلاعات را ارسال و دریافت میکند.
در نهایت باید به این نکته اشاره داشته باشیم که کارتهای شبکه سرور به مدیران امکان مدیریت و کنترل دقیق کارت شبکه را میدهند. آنها معمولا دارای نرمافزارها و ابزارهای مدیریتی مخصوص خود هستند که مدیران میتوانند برای پیکربندی، نظارت و مدیریت عملکرد کارت شبکه از آنها استفاده کنند. به طور کلی، کارتهای شبکه سرور برای بهبود عملکرد، پهنای باند، امنیت و مدیریت سرورها طراحی شدهاند. با توجه به نیازهای خاص هر سرور و محیط شبکه، مدلها و برندهای مختلفی از کارتهای شبکه سرور در بازار موجود هستند.
تفاوت کارت شبکه کامپیوتر و کارت شبکه سرور
تفاوتهای اصلی بین کارت شبکه کامپیوتری و کارت شبکه سروری به شرح زیر هستند:
عملکرد و قابلیت پهنای باند: کارت شبکه سرورها معمولا قابلیت پشتیبانی از پهنای باند بالا مثل 10، 25، 40 گیگابیت بر ثانیه و غیره را دارد که به آنها امکان میدهد تا دادهها را با سرعت بالا انتقال دهند و منابع شبکه را به طور بهینهتری استفاده کنند. در مقابل، کارت شبکه کامپیوتریها معمولا برای استفاده در کامپیوترهای شخصی طراحی شدهاند و پهنای باند محدودتر است.
ویژگیهای مدیریتی: کارت شبکه سرورها اغلب قابلیتها و ویژگیهای مدیریتی پیشرفتهتری را دارند. آنها معمولا ابزارها و نرمافزارهای مدیریتی خاصی دارند که به مدیران شبکه امکان پیکربندی و نظارت دقیقتر را میدهد.
امنیت: کارتهای شبکه سرورها معمولا از ویژگیها و تکنولوژیهای امنیتی پیشرفتهتری برخوردارند. آنها میتوانند از رمزگذاری دادهها (مانند IPsec یا SSL/TLS) استفاده کنند و ارتباطات امن را فراهم کنند. در مقابل، برخی از کارتهای شبکه کامپیوترها ممکن است این قابلیتهای امنیتی سطح بالا را نداشته باشند. با توجه به توضیحاتی که ارائه کردیم ویژگیهای کارتهای شبکه کامپیوترها و سرورها را میتوانیم به شرح زیر خلاصهسازی کنیم:
کارت شبکه کامپیوتری:
- معمولا برای استفاده در کامپیوترهای شخصی و دستگاههای مصرفی طراحی میشود.
- پهنای باند آن ممکن است محدودتر باشد و بیشتر برای استفاده در شبکههای خانگی، دفاتر کوچک و کاربردهای عمومی مورد استفاده قرار میگیرد.
- قابلیت پشتیبانی از تکنولوژیهای امنیتی محدودتری دارد.
- ممکن است ویژگیهای مدیریتی محدودتری نسبت به کارت شبکه سروری داشته باشد.
- عموما قیمت مقرون به صرفهتر هستند
کارت شبکه سرور:
- برای استفاده در سرورها و مراکز داده طراحی شده است.
- قابلیت پشتیبانی از پهنای باند بالا را دارد.
- امکانات مدیریتی پیشرفتهتری دارد که به مدیران شبکه امکان پیکربندی و نظارت دقیقتر را میدهد.
- از ویژگیها و تکنولوژیهای امنیتی پیشرفتهتری برخوردار است و ارتباطات امن را برقرار میکند.
- به طور عمومی از جنس و ساختاری مقاومتری برخوردار است و متناسب با فضای فیزیکی و نیازهای سرورها طراحی شده است.
- قیمت آن معمولا بیشتر است نسبت به کارت شبکه کامپیوتری.
برخی اصطلاحات در نام NIC
در نامگذاری کارتهای شبکه، برخی اصطلاحات و عبارات معمول استفاده میشود که پیشنهاد میکنیم این اصطلاحات را به خاطر بسپارید:
اترنت (Ethernet): اترنت یک فناوری شبکه است که برای ارتباط دستگاهها در شبکههای محلی (LAN) استفاده میشود. کارتهای شبکه اترنت از این فناوری استفاده میکنند و معمولا با استانداردهای مختلفی مانند 10/100/1000/10000Base-T یا Gigabit Ethernet سازگار هستند.
Fast Ethernet : فست اترنت یک استاندارد اترنت با سرعت بالاتر از اترنت پایه است. کارتهای شبکه فست اترنت سرعت انتقال داده در حدود 100 مگابیت بر ثانیه را پشتیبانی میکنند.
وایرلس (Wireless): کارتهای شبکه بیسیم (Wireless) از فناوری بیسیم برای ارتباط با شبکههای بیسیم استفاده میکنند، به جای اتصال با سیم. این کارتها به دستگاهها امکان اتصال به شبکههای Wi-Fi را میدهند.
Server Adapter: اصطلاح “Server Adapter” به کارتهای شبکه اختصاصی که برای استفاده در سرورها و محیطهای سروری مورد استفاده قرار میگیرند، اشاره دارد. این کارتها عموما قابلیتهای مدیریتی و امنیتی پیشرفتهتری را دارند و برای سازگاری با سیستمهای سروری طراحی شدهاند.
NIC سرنام Network Interface Card: کارت رابط شبکه (NIC)، یک کارت الکترونیکی است که به کامپیوتر یا دستگاه دیگری متصل میشود و ارتباط بین دستگاه و شبکه را برقرار میکند. این کارتها معمولا شامل پورتهای RJ-45 (برای اتصال با کابل شبکه) هستند.
RJ-45: به نوعی از کانکتور شبکه اشاره دارد که برای اتصال کابلهای اترنت استفاده میشود. این کانکتور شامل 8 پین است و برای اتصال کابل شبکههای اترنت به کامپیوتر یا دستگاه شبکه استفاده میشود.
PoE سرنام Power over Ethernet: فناوری است که امکان انتقال برق و اطلاعات به وسیله یک کابل اترنت را فراهم میکند. برخی از کارتهای شبکه از قابلیت PoE پشتیبانی میکنند، به این ترتیب میتوانند برق مورد نیاز دستگاههای متصل به آنها را از طریق کابل اترنت تامین کنند.
VLAN سرنام Virtual Local Area Network: یک شبکه محلی مجازی است که بر مبنای پیکربندی شبکه ایجاد میشود و اجازه میدهد یک شبکه اصلی را به شبکههای مختلف تقسیم کنیم.
NIC Teaming: به معنای ترکیب چند کارت شبکه به صورت گروهی است تا سرعت و بار ترافیک شبکه افزایش پیدا کند و همچنین دستیابی به مواردی مثل متعادلسازی بار (Load Balancing) و متعادلسازی فیلترینگ (Filtering Balancing) را فراهم میکند. در این حالت، چند کارت شبکه به طور موازی عمل کرده و به عنوان یک واحد در شبکه شناخته میشوند.
کارت شبکه infiniband چیست؟
کارت شبکه InfiniBand نوع خاصی از کارت شبکه است که برای ارتباطات شبکه با بالاترین سرعت و عملکرد مناسب در بین سرورها و سیستمهای فراپردازشی (HPC) استفاده میشود. اصلیترین ویژگی این کارتها در زمینه پردازش موازی (Parallel Processing) و انتقال دادهها با سرعت بالا است. InfiniBand از یک توپولوژی شبکه قوی و مقیاسپذیر به نام توپولوژی حلقه موجودیتی (Entity Loop Topology) استفاده میکند که امکان ارتباط مستقیم بین دستگاهها را فراهم میکند. این شبکه قابلیت ارائه پهنای باند بسیار بالا و تاخیر پایین را دارد و برای برنامههایی که به عملکرد، مقیاسپذیری و هماهنگی بالا نیاز دارند، بسیار مناسب است.
کارتهای شبکه InfiniBand از پروتکل InfiniBand برای ارتباطات شبکه استفاده میکنند. این پروتکل دارای قابلیتهایی مانند ارسال پیامهای کوتاه (Short Message Passing)، ارتباطات مستقیم بین دستگاهها و قابلیتهایی برای مدیریت و کنترل ترافیک شبکه است. کارتهای شبکه InfiniBand در سیستمهایی که نیازمند عملکرد و پهنای باند بالا و تاخیر کم هستند، استفاده میشوند.
کارت شبکه بیسیم – وایرلس یا Wireless
کارت شبکه بیسیم یا وایرلس (Wireless Network Interface Card) نوع خاصی از کارتها است که برای برقراری ارتباط تجهیزات به شکل بیسیم با شبکه مورد استفاده قرار میگیرد.
WNIC از تکنولوژیهایی مانند وای-فای (Wi-Fi) استفاده میکند تا به دستگاهها امکان برقراری ارتباط بیسیم با شبکهها را بدهد. این کارتها قادر به دریافت و ارسال امواج رادیویی است که توسط روترها یا دستگاههای دیگری که به شبکه متصل هستند، ایجاد میشوند. این ارتباطات بیسیم بر اساس استانداردهایی مانند IEEE 802.11 (Wi-Fi) عمل میکنند. کارت شبکه بیسیم به عنوان رابط بین دستگاههایی مانند رایانهها، لپتاپها، تلفنهای هوشمند و دستگاههای دیگر در شبکه بیسیم عمل میکند. با استفاده از کارت شبکه بیسیم، دستگاهها میتوانند به اینترنت متصل شوند، فایلها را به اشتراک بگذارند و از منابع شبکه استفاده کنند بدون نیاز به اتصال سیمی.
کارت شبکه مجازی چیست؟
کارت شبکه مجازی (Virtual Network Interface Card) یا VNIC یک نوع کارت شبکه است که به صورت نرمافزاری در سطح سیستم عامل ایجاد میشود و به دستگاهها اجازه میدهد تا به شبکهها متصل شوند. در واقع، کارت شبکه مجازی یک لایه مجازی بر روی کارت شبکه فیزیکی مانند (کارت شبکه اترنت) ایجاد میکند.
با استفاده از VNIC ، میتوانید بیش از یک آدرس آیپی را به یک دستگاه اختصاص دهید و ارتباطات شبکه را به طور مجزا برای هر آدرس آیپی مدیریت کنید. همچنین، با استفاده از کارت شبکه مجازی میتوانید تنظیمات شبکه را به صورت ایزوله تغییر دهید، پهنای باند ترافیک را تقسیم کنید و قابلیتهای دیگری را برای مدیریت شبکه فراهم کنید.
علاوه بر این، کارت شبکه مجازی میتواند برای ایجاد شبکههای خصوصی مجازی (Virtual Private Networks) استفاده شود. در این حالت، دستگاهها میتوانند به یک شبکه خصوصی و امن متصل شوند که توسط کارت شبکه مجازی ایجاد شده است، بدون اینکه به صورت طبیعی به شبکه فیزیکی متصل شوند.
VNIC به صورت عمده در محیطهای مجازیسازی (مانند ماشینهای مجازی) استفاده میشود. با استفاده از VNIC ، میتوانید شبکههای مجازی را بر روی یک سرور فیزیکی ایجاد کنید و دستگاهها را به آنها متصل کنید، بدون نیاز به سختافزار شبکه فیزیکی جداگانه. به طور خلاصه، کارت شبکه مجازی یک لایه نرمافزاری است که بر روی کارت شبکه فیزیکی ایجاد میشود و امکان ایجاد شبکههای مجازی، مدیریت شبکه به صورت ایزوله و ارتباط بیش از یک آدرس آیپی را فراهم میکند.
سرعت و پهنای باند در کارت شبکه
سرعت و پهنای باند در NIC به ویژگیهای فنی و مشخصات کارت شبکه بستگی دارد. سرعت و پهنای باندهای رایج کارتهای شبکه به شرح زیر هستند:
10/100 مگابیت بر ثانیه: سرعت استاندارد و پایه کارتهای شبکه اترنت است که قابلیت اتصال به شبکه با سرعت 10 مگابیت بر ثانیه (Mbps) و 100 مگابیت بر ثانیه (Mbps) را دارند. این سرعتها اغلب برای شبکههای قدیمی و کاربردهای خانگی استفاده میشوند.
1 گیگابیت بر ثانیه: سرعت استاندارد کارتهای شبکه اترنت گیگابیتی است که قابلیت اتصال به شبکه با سرعت 1 گیگابیت بر ثانیه (Gbps) را دارند. این سرعت برای شبکههای دفتری و کاربردهای تجاری رایج است و بیشتر تراشهها شبکهها از سرعت فوق پشتیبانی میکنند.
10 گیگابیت بر ثانیه: قابلیت اتصال به شبکههای 10 گیگابیت بر ثانیه (Gbps) را فراهم میکند و برای تعامل با شبکههای بزرگ و نیازمند پهنای باند بالا استفاده میشود.
40 و 100 گیگابیت بر ثانیه: این پهنای باند به سرورها اجازه میدهد به شبکهها چندین گیگابیتی متصل شوند و حجم زیادی از اطلاعات را انتقال دهند. به طور معمول، سرورهای مستقر در مراکز داده و سازمانهایی که روزانه تراکنشهای بالایی را دارند نیازمند کارتهای شبکه با این پهنای باند هستند.
نکته مهمی که هنگام خرید کارت شبکه باید به آن دقت کنید، سرعت و پهنای باند است. بهتر است کارتی را انتخاب کنید که با تواناییهای شبکه سازگار باشد. همچنین، توجه به سرعت پورتها، نوع آنتندهی و امکاناتی که کارت در اختیارتان قرار میدهد، اهمیت زیادی دارد.
بدون دیدگاه